Z Małgorzatą Bojańczyk, Dyrektor Polskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP” rozmawiamy o tym, dlaczego odpowiedzialne rolnictwo i zrównoważone surowce to nasza szansa i kierunek, w którym powinna podążać cała branża spożywcza.
W Grupie Żywiec od wielu lat zwiększamy udział surowców zrównoważonych wykorzystywanych do warzenia naszego piwa. Już teraz 100% jęczmienia wykorzystywanego do warzenia Specjala w naszym browarze w Elblągu pochodzi ze źródeł zrównoważonych. Pani Małgorzato, dlaczego zrównoważone surowce są ważne?
Zacznijmy od tego, że samo rolnictwo jest w centrum kryzysu klimatycznego i środowiskowego. Z jednej strony intensywna produkcja rolna wpływa na zmiany klimatu i wywiera wpływ na środowisko, a z drugiej konsekwencje zmian klimatu mocno dotykają samych rolników – susze, powodzie i inne wcześniej rzadko spotykane zjawiska klimatyczne stają się powoli normą. Aby temu przeciwdziałać konieczne jest upowszechnienie zrównoważonych praktyk rolniczych – rolnicy muszą o nich wiedzieć i stosować je powszechnie w swoich gospodarstwach.
W jaki sposób jest to realizowane w praktyce?
Model rolnictwa zrównoważonego daje rolnikom wiele metod i narzędzi aby zmniejszać ślad środowiskowy i klimatyczny, są to np. uprawy ograniczające emisję dwutlenku węgla, użyźnianie gleby dzięki wzrostowi zawartości próchnicy, lepsze gospodarowanie wodą, przestrzeganie zasad zintegrowanej ochrony roślin, itp. W szerszym kontekście, gospodarstwa spełniające kryteria rolnictwa zrównoważonego realizują wymogi Europejskiego Zielonego Ładu, którego osiągnięcie postawiła sobie za cel Unia Europejska, w tym Polska.
Celem zrównoważenia w rolnictwie jest dostarczanie zdrowej, bezpiecznej żywności przy minimalnym wpływie na środowisko, zachowaniu opłacalności produkcji dla rolnika i akceptacji społecznej rolnictwa. Ponadto wykorzystanie surowców pochodzących z upraw zrównoważonych przez firmy sektora spożywczego jest niezbędne, żeby osiągnąć to zrównoważenie w całym łańcuchu powstawania i dystrybucji żywności – od pola do konsumenta. Chodzi tutaj o to, aby nie tylko sam rolnik produkował żywność w sposób przyjazny dla środowiska, ale także o to, aby firmy przetwórcze, logistyczne czy sami sprzedawcy także stosowali te zasady.
Czym w takim razie surowce zrównoważone różnią się od tradycyjnych?
Surowce zrównoważone wytwarzane są z zachowaniem zasad, które ograniczają wpływ rolnictwa na naszą planetę, np. ograniczenie zużycia nawozów i środków ochrony roślin. Zrównoważone gospodarstwo rolne wykorzystuje własne zasoby bardziej efektywnie, w sposób przyjazny dla środowiska. W szczególności dotyczy to gleby, wody, maszyn i środków ochrony roślin, ale też nasion, nawozów, czy energii. Oczywiście produkcja rolna musi być w dalszym ciągu opłacalna, tak aby gospodarstwo mogło się utrzymać i rozwijać. Inaczej mówiąc, surowce zrównoważone to płody rolne pozyskiwane w modelu rolnictwa zrównoważonego.
To czym się różnią surowce zrównoważone od tradycyjnych, to fakt, że te drugie pochodzą z rolnictwa konwencjonalnego, tzw. intensywnego, które obciąża klimat i środowisko, a jego głównym celem jest maksymalizacja zysków, co osiąga się dzięki dużej wydajności roślin i zwierząt obciążając przy tym środowisko. Z drugiej strony mamy ambitną produkcję ekologiczną, której zasadą jest zastosowanie naturalnych substancji, co siłą rzeczy powoduje niewielką skalę produkcji, a co za tym idzie wyższe ceny płodów rolnych. Jest to trudne do przyjęcia na szerszą skalę, ze względu na rosnącą liczbę ludności świata, którą musi wyżywić nasza planeta. Surowce zrównoważone to rozsądny kompromis pomiędzy masową produkcją a rolnictwem ekologicznym, zapewniający wysoką jakość, uwzględniający innowacje i rozwiązania cyfrowe.
Dlaczego producenci żywności są zainteresowani takimi surowcami?
Większość ludzi uważa, że rolnictwo zrównoważone należy wspierać, a branża spożywcza powinna korzystać z surowców pochodzących z takich upraw. Konsumenci chcą lokalnych produktów, wytworzonych z poszanowaniem dla środowiska i klimatu i oczekują żywności wysokiej jakości. Zapotrzebowanie na takie produkty na rynku jest wysokie, jednak indywidualny nabywca rzadko ma możliwość kupowania bezpośrednio od rolnika i sprawdzenia, zwłaszcza gdy w grę wchodzą przetworzone płody rolne, w jaki sposób uprawiany był np. jęczmień z którego powstało piwo.
Dzięki działaniom takich firm jak Grupa Żywiec możliwe jest warzenie piwa z jęczmienia browarnianego w 100% pochodzącego ze zrównoważonych upraw. Co więcej, to polski jęczmień, uprawiany lokalnie przez miejscowych rolników na terenie trzech województw położnych najbliżej browaru w Elblągu: pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego. Kupowanie takiego jęczmienia nie tylko wspiera rolników uprawiających w sposób zrównoważony, ale także pomaga społeczności lokalnej przez tworzenie miejsc pracy, zatrzymywanie ludzi młodych na wsiach czy promocję regionu, z którego pochodzą uprawy. Skracanie łańcuchów logistycznych jest ważne także dlatego, że ogranicza konieczność transportu surowców na duże odległości – co zapobiega zbędnej emisji gazów cieplarnianych.
Zrównoważony rozwój to ważny element strategii firm spożywczych. Rozumieją one swój wpływ na środowisko i chcą dawać dobry przykład. Jednocześnie pandemia pokazała, że korzystanie z lokalnych surowców i wspieranie krótkich łańcuchów dostaw powoduje nie tylko korzyści ekonomiczne i środowiskowe, ale stanowi równocześnie dobrą reakcję na pojawiające się globalne kryzysy oraz zwiększa odporność rynku spożywczego.
Na jakich działaniach skupia się stowarzyszenie?
„ASAP” jest innowacyjną organizacją, w której działają firmy z całego łańcucha żywnościowego – rolne, przetwórcze, dystrybucyjne czy finansowe. Grupa Żywiec jest członkiem naszego stowarzyszenia od początku istnienia i należy do członków – założycieli. Współpracujemy oczywiście także z organizacjami rolniczymi, dzięki czemu mamy pewność, że nasze działania stanowią odpowiedź na realne potrzeby samych rolników. Nasze główne cele to upowszechnienie rolnictwa zrównoważonego oraz zrównoważonych surowców w Polsce oraz zbudowanie świadomości tych zagadnień wśród konsumentów, którzy będą mogli dzięki temu na co dzień przy sklepowych półkach dokonywać wyborów wspierających środowisko i polskich rolników.
Aby realizować te cele wykorzystujemy różne narzędzia, bo musimy docierać do różnych grup.
Nasza strona internetowa i kanały social media służą głównie jako miejsce transferu wiedzy i prezentację rolnictwa zrównoważonego w praktyce pokazując gospodarstwa i rolników funkcjonujących w modelu rolnictwa zrównoważonego.
Stworzyliśmy również „ASAP Akademię” – kurs e-learning dla wszystkich, którzy chcą się dowiedzieć czym jest rolnictwo zrównoważone i jakie praktyki rolne wspierają taki model prowadzenia gospodarstwa, a także jak je wdrażać w polskich warunkach. Nie są to materiały przeznaczone tylko dla rolników – sięgnąć po nie mogą także studenci, doradcy, czy po prostu ambitni konsumenci, którzy chcą dowiedzieć się więcej o odpowiedzialnej gospodarce rolnej.
Przygotowaliśmy autorski „Przewodnik Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP”, w którego tworzenie zaangażowaliśmy czołowych polskich specjalistów z wielu dziedzin nauk rolniczych, społecznych i ekonomicznych. Zawiera on 16 obszarów tematycznych i obejmuje prawie 400 zagadnień wyjaśniających szczegółowo różne elementy oceny gospodarstwa pod kątem zrównoważenia. Zarówno e-learning jak i przewodnik są dostępne bezpłatnie na naszej stronie internetowej.
Wspieramy także rolników poprzez wykonywanie audytów gospodarstw pod kątem zrównoważenia przygotowując je do formalnej certyfikacji w tym zakresie. Aktualne informacje o naszych działaniach dostępne są na naszej stronie internetowej i na naszym kanale LinkedIn.
Dziękujemy za rozmowę.